Wim over ... In de bonen zijn

In de bonen zijn, dat is een bekende uitdrukking die iedereen wel kent…

Het betekent: 'in de war zijn, er niet bij zijn met je gedachten, je vergissen'. Er is zelfs een verhaal dat beschrijft dat het komt door de tuinbonen, die zouden tijdens hun bloei een bepaalde stof afgeven wat leidt tot duizeligheid.. dus dat geeft een beetje duidelijkheid over de betekenis.

Ik hoop overigens niet dat we daar allemaal last van krijgen over een tijdje als de tuinbonen in bloei staan, maar dat merken we dan wel aan het gedrag van onze mede moestuinders in onze Facebook groep MOESTUIN.

Maar vaker komt deze uitdrukking voor als we wat in de war zijn en dat zijn we de laatste tijd, want door een paar warme dagen zijn we ineens van slag en willen we snel bonen poten, want het lijkt wel zomer, maar die vriezen dan bij de eerste nachtvorst weer af, zonde van al het werk en het zaaigoed.
Dat warme weer bepaalde dus voor ons dat we van alles wilden zaaien wat normaal nog niet kan.

“Wij waren dusdanig in de bonen”, dat de bonen de grond in gingen, ook al weten de meesten wel dat het de beste tijd is om bonen te poten ná de Ijsheiligen en dat is vanaf 15 mei.

Natuurlijk komt het wel eens voor dat het vanaf eind april al mooi weer is en dat er geen nachtvorst meer voorspelt wordt en dat het dan wel lukt om de bonen te poten en ze groot te krijgen, want het is ook goed mogelijk dat je na 15 mei alsnog nachtvorst krijgt, zelfs in juni komt nachtvorst voor.

Gewoonlijk wordt de temperatuur gemeten op anderhalve meter hoogte, maar aan de grond is het kouder, waardoor het dus voorkomt dat er 2 graden wordt gemeten op anderhalve meter hoogte, dat dit wel 5 graden vorst kan betekenen vlak boven de grond.
Er is een hele uitleg voor op internet om te lezen waardoor dit komt, kort samengevat:
“Bij vorst aan de grond bevriest de in de lucht aanwezige waterdamp op oppervlakken. De direct bevroren waterdamp is als een witte aanslag te zien op het gras, we noemen dat ook wel rijp”. Verder ga ik daar niet op in, anders raken we nog verder in de bonen…

Als ik in april foto’s toon van de tuinbonen die er prachtig bij staan, krijg ik regelmatig de vraag van: “hé, hoe kan dat nou? bonen mag je toch pas na 15 mei poten?”

tuinbonen zijn een ander soort boon, deze moet je juist zaaien in een koudere periode.
Voor het gemak ga ik even van mezelf uit… ik zaai ze in februari.
Er zijn ook mensen die ze al in december hebben gezaaid, ik heb daar eigenlijk verder nog niet veel over gelezen hoe dat bevallen is.

tuinbonen Brede Witkiem van 2016.
Maar mijne gaan meestal rond 26 februari de grond in en het is natuurlijk afhankelijk van de weersomstandigheden, hoe lang het gaat duren voor ze boven komen.
tuinbonen kunnen vorst verdragen tot wel -9 heb ik eens gelezen.
Door vroeg te zaaien heb je minder kans op luis, er zijn ook andere mogelijkheden om deze luis tegen te werken, door bijvoorbeeld de toppen uit de bonen te knippen als ze vol op in bloei staan, ook kun je bonenkruid tussen de bonen planten waar de luizen niet van houden.

In België zijn tuinbonen lang niet zo bekend als in Nederland, maar door de aandacht hierover zijn er in België inmiddels meer liefhebbers van tuinbonen lees ik nu, dat is een mooie vooruitgang van een lekkere boon.

Hoewel ze hier in Nederland bekend staan als tuinboon, zijn ze in België beter bekend als labbonen en noemen wij ze hier in Twente vaker de grote bonen. Zo kunnen we dus ook al in de bonen raken van een naam.

Zo wij de tuinbonen al jaren doppen en dan koken, hoor je van de zuiderburen steeds vaker het woord dubbeldoppen.

Dat houdt in dat nadat ze gedopt zijn, het velletje ook nog verwijderd wordt van de boon waardoor de smaak minder bitter is.
Afijn, ieder het zijne, dat is met alles zo.
Wij doen er dan ook nog een schepje mosterd bij, wat anderen doen? Sommige mayonaise, hoorde ik… er zijn vast nog meer mogelijkheden.
Om er verder geen kookprogramma van te maken, laat ik het hierbij.

Dan gaan we richting 15 mei en ja, dan komen de andere bonen aan de beurt en dat zijn er nogal wat, slabonen ( ook sperziebonen genoemd) , spekbonen, snijbonen, pronkbonen, zelf heilig boontjes.
Deze soorten komen dan weer voor in paarse bonen, gele bonen, groene bonen, keus genoeg, lijkt mij.

Maar welke zijn dat allemaal, nou, de gele wasboontjes schijnen net iets lekkerder te zijn dan de gewone groene slaboon.
De Blau Hilde bijvoorbeeld is een heerlijke paarse spekboon.
De Argus een heerlijke stamslaboon en de Cobra een heerlijke stokslaboon.
De Helda een prima stoksnijboon, maar dat moet je verder voor jezelf uitzoeken,
er zijn zoveel soorten, dat je ervan in de bonen raakt, dit keer letterlijk en figuurlijk.
De bovengenoemde soorten zijn voor mij de rassen die ikzelf al jaren kweek.
Deze zijn allen draadloos, dat is best een belangrijk punt, want draderige bonen zit niemand op te wachten lijkt mij.

Snijbonen zijn wat langere bonen, tot wel 25cm of meer bij sommige rassen.
Spekbonen zijn een wat grovere soort sperzieboon.
Slabonen ( sperziebonen) zijn er in verschillende lengtes, meest mooie slanke bonen.
heilig boontje, ook wel monstrans boontje genoemd is een lekker zacht boontje en als je de boontjes erin heel iets laat groeien, maar niet te dik, dan zijn ze heel erg lekker.
Pronkbonen, zowel de wit bloeiers als de prachtige rood bloeiers , zijn ook lekker maar ze mogen niet te dik worden, want dan komt hun bijnaam de “scheermesjes”in beeld.. wat inhoud dat ze scherp en hard zijn, niet lekker dus, maar jong geplukt, kun je ze met peul en al, in stukjes gesneden, lekker koken of anders bereiden. Worden ze toch te dik, dan kun je ze doppen.

Bio Stoksnijboon Helda (link webwinkel)

Stamslaboom Argus (link webwinkel)

Dan kom je bij het volgende, want je hebt ook nog droogbonen, bonen die je dik laat worden, dan droogt en gaat doppen voor gebruik, zoals de bekende bruine boon.

Ik vertelde van de week nog aan iemand die de vraag had van: “Als de bonen nog niet droog genoeg zijn, maar het weer slaat om en het wordt kouder, dus eind van het seizoen, wat dan?”

Toen herinnerde ik mij van hoe dat vroeger op de boerderij ging, daar werden bij droog en zonnig weer de bonen met plant en al uit de grond getrokken en op de kop opgehangen in een afdak waar de wind onderdoor waaide, zo hingen ze droog , maar moest je alleen oppassen voor de vogels. In de winter werden gewoon bosjes eraf gehaald en in een papieren zak gestoken en werden de boontjes eruit geklopt en verzameld voor de te bereiden maaltijd.

Dan moet je ook nog rekening houden met lage en hoge bonen, ofwel stambonen en stokbonen.
Stambonen zijn bosjes tot misschien 50cm hoog die zelfstandig staan en groeien.
stokbonen zijn boontjes die langs stokken gelegd worden of langs omhoog gespannen draden.
Het meest voorkomend zijn de bamboestokken of tonkinstokken , zelfs kunststof.
Mogelijkheden genoeg dus.

Plantafstanden: stambonen in de rij, om de 30 cm 3-4 boontjes en de rijen 50-60 cm uit elkaar of in een rij zaaien , dus om de 3-5 cm 1 boontje werkt ook goed.

Stokslabonen, ik zet de stokken op c. 75cm x 75cm , 4 stuks en maak er een tipi van, door de toppen van de vier stokken aan elkaar te verbinden, maar sommige maken een hele rij door steeds twee stokken tegenover elkaar aan elkaar vast te maken met een stok er dwars tussendoor voor de stevigheid, dat kan ook.

Bij iedere stok leg ik de boontjes aan de binnenkant van de stok, ik maak met de hand een halve cirkel van ca 2-3cm diep en leg daarin de zaden en maak de halve cirkel weer dicht en druk de grond licht aan. In geval van slabonen leg ik 6-7 bonen per stok en bij snij- ,spek- en pronkbonen 4-5 boontjes per stok.

“heilig boontje, ook wel monstrans boontje genoemd door het tekentje op de boon”.

Tip: als de stokbonen groeien en ze zijn van de stok af gegroeid, dan kun je ze helpen, ga ze tegen de zon in, dus tegen de klok in , om de stok omhoog leiden, evt vastmaken met een lange grasspriet.