Aardappelen en patatten Deel 1

Over aardappelen en patatten ... ( deel 1 ).

Een tijdje terug zat ik in een discussie in de Facebook groep Moestuin over aardappelen, patatten, patat en friet.  Hier in Nederland hebben we het over aardappelen, waar de Belgen het over patatten hebben.  Eerlijk gezegd had ik dat woord nooit eerder gehoord, voor ik in de moestuingroep kwam.

vroeger

In mijn jeugd, als de aardappelen gerooid en gedroogd waren, kwam er een aardappelsorteermachine op het erf.  Dit was een grote houten bak met verschillende soorten gaas eronder, waar de aardappelen door geschud werden.  Op de bovenste mat vielen de dikste eruit, daaronder de normale grootte van eetaardappelen en daar weer onder de pootaardappelen.  Helemaal onderin de kleinste krieltjes.  Bij elke laag stond een korf om deze op te vangen. De allerdikste aardappelen waren niet geschikt voor de consumptie, die gingen als veevoer naar de koeien, net als de allerkleinste krieltjes.  Die hele dikke werden “patatten” genoemd … kijk 😉 !  Daar had je dat woord, ook hier in Nederland al. Nu moet je het niet verkeerd lezen en denken dat wij Hollanders, jullie Belgen veevoer zien eten.. maarrr… dat was nou eenmaal hier de uitspraak !

friet(en) of patat ?

Als wij naar de cafetaria gaan, dan kopen wij een bakje patat, lekker, patat met mayonaise.  In de discussie laatst kwam naar voren dat in België, maar ook in Zuid-Nederland het woord patat niet werd gebruikt, maar daarvoor in de plaats “friet”. Dus een bakje friet met frietsaus.  Allemaal verschillen dus en ja, ik heb mij laatst vergist en per ongeluk het woord friet geschreven en gelijk kreeg ik van een mede moestuinder een berichtje dat ik toch nog iets geleerd had, oeps... .  Natuurlijk, in de winkel koop je mayonaise of frietsaus en geen patatsaus. Heel langzaam aan gaan we dus met de grote massa friet eters mee.  En zo kennen wij hier in het oosten van Nederland ook nog het patatje oorlog, wat in andere delen van het land weer een frietje feest wordt genoemd… het is maar net wat je onder feest verstaat.

prachtige plant 

Voor het gemak praat ik even over aardappelen, maar je mag het lezen als patatten.  In mijn eerste jeugd had ik al op jonge leeftijd een moestuin en daar horen aardappelen in.  Ik vond en vind nog steeds dat de aardappel een prachtige plant is, vooral als ze vol op in bloei staat, prachtig !  Met 1 soort was ik nooit tevreden, ik zocht altijd uit wat de lekkerste was, vroege rassen, middenvroeg tot laat, in de 70-er en 80-er jaren waren er veel minder rassen dan tegenwoordig. Toen kon ik nog uiterlijk aan een aardappel zien welk ras het was, maar tegenwoordig is dat niet meer mogelijk, zoveel rassen als er zijn.

elke tuin zijn ras

Welk ras poot ik in “mijn” tuin, lees dit voor jezelf als ik het over mijn tuin heb, dus jullie tuin.  Iedere grondsoort is anders en de ene aardappel doet het beter op de ene dan op de andere grond.  Ook smaak en kwaliteit vallen hier onder, dan heb ik het even niet over aardappelziekte/-plaag of andere ziektes.  Je hebt zandgrond, klei, veen, lössgronden , maar ook bij zandgrond heb je weer verschillen, lichte zandgrond en zware zandgrond.  In mijn eerdere tuinen heb ik met beide te maken gehad. Toen begin 80er jaren de Bildstar werd verkocht als de beste aardappel werd gezegd dat deze onmogelijk hier op de zandgrond verbouwd kon worden.  Bovendien, zo werd mij gezegd, was de Bildstar de aardappel waar het meeste gif op moest om deze zonder de gevreesde aardappelziekte op je bord te krijgen.  Een kenner vertelde dat er 4 x zoveel gif per hectare werd gespoten als op de andere rassen, dus voor mij geen Bildstar meer uit de winkel. Maar jaren later en nog steeds, wordt de Bildstar ook hier, bij de boeren, op de zwaardere zandgronden met succes gekweekt en hoor ik niks meer van extra gif spuiten.  Er zijn natuurlijk ook biologische aardappelen, die je niet hoeft te spuiten/ sproeien.  Maar een oude winkelier van een zaadhandel vertelde dat er geen aardappels bestaan die helemaal vrij zijn van de aardappelziekte, maar dat het weer dat bepaalt.  Met andere woorden, de temperatuur en vocht bepalen of deze schimmel toeslaat. In mijn ogen is er toch wel een verschil, de rassen die ik verbouw zijn volgens mij, minder gevoelig of het ligt aan de grond ?  Ook tegenwoordig heb ik nog steeds een stuk of 8 rassen in de tuin, maar inmiddels ben ik eruit welke aardappelen het meeste geschikt zijn voor mijn tuingrond.

mijn oogst

Soms krijg ik wel eens de tip van: “probeer deze of die aardappel eens, die is zo lekker”  maar het kan dus zijn best zijn dat die lekkere aardappel bij jou, bij mij helemaal niet wil. Het is meer voor jezelf om uit te zoeken wat het beste bij jouw tuin past.  Zelf heb ik hier ontdekt, dat de Frieslander, de gourmandine, de Mozart en de jelly op mijn lichte zandgrond het beste resultaat geven.  Dit jaar een prachtige oogst.  Maar ondanks alle maatregelen zitten er toch een aantal slechte tussen, gelukkig niet zo heel veel.  “Slechte” in de zin van hol van binnen, te grote of te dikke  aardappelen, bruine vlekjes mogelijk door de natte en koude augustusmaand maar ook door aardappelmoeheid, bijvoorbeeld als je vaker aardappelen plant op hetzelfde stuk grond.  Het is het beste om eens per drie of 4 jaar aardappelen te verbouwen op dat stuk grond, dus wisselen van gewas.  En voor het eerst van mijn leven sommige met ritnaalden, ritnaalden zijn kleine wormpjes die onder andere leven van en in de rotte plekjes in de aardappel. Waar die nu zo ineens vandaan komen, mij een raadsel ...

Wordt vervolgd.

Terug naar boven