moestuinzaden kiemen - de start van alle leven in je moestuin

Wie een beetje ervaring heeft in de moestuin zal het wellicht al weten. moestuinzaden komen in allerlei vormen en grootten.  Koolgewassen zijn vaak kleine bolletjes, tomatenzaden zijn precies donzige vlokjes, zaden van peulgewassen zijn doorgaans iets groter en zo kunnen we nog een tijdje doorgaan om verschillen in zaden op te sommen.  En net als er veel verschillen zijn in zaden, hebben heel veel zaden ook een andere manier van kiemen.

Wat gebeurt er precies bij het kiemen van zaden ?

moestuinzaden zijn de embryo's van de planten

Net als mensen het beste willen voor hun nageslacht, willen planten dat ook.  Daarom gaan ze hun zaden goed beschermen en de kans op voortplanting zo groot mogelijk maken, zo zit de natuur in elkaar.  Sommige zaden krijgen bijvoorbeeld vleugeltjes waardoor de wind het goed kan verspreiden, denk maar aan de paardenbloem.  Wat vooral belangrijk is is dat je moestuinzaden een bescherming hebben.  Dit wordt ook wel eens de zaadhuls genoemd.  De zaadhuls zorgt ervoor dat het zaadje niet kiemt als het droog is bijvoorbeeld.

Hoe kiemen moestuinzaden ?

Goede zaden leven.  Ze bevatten een embryo, een voedselvoorraad en zoals eerder gezegd een beschermende zaadhuls.  Als het zaadje in een vochtige omgeving komt met de juiste temperatuur, start het kiemproces.  Deze omstandigheden maken de zaadhuls week en doet vanuit de embryo de kiem in het zaadje groeien.  De kiem is eigenlijk het begin van het wortelgestel van de plant.  De kiem of de eerste wortel van het plantje duwt de zaadhuls omhoog.  Dan opent de zaadhuls zich en worden de eerste blaadjes gevormd.  De blaadjes zijn de zonnepanelen van je plant en gaan meteen op zoek naar licht.  En daar loopt het bij veel beginnende moestuiniers fout.

Slecht gekiemde zaden trek je niet meer recht

Zaden die slecht gekiemd zijn, hebben een achterstand die blijvend is.  Een bloemkoolplantje dat zich strekt naar het licht zal nooit meer de mooie grote bladeren ontwikkelen die nodig zijn om een gezonde dikke bloemkool te kweken.  Zorg er dus voor dat je zaden in optimale omstandigheden kiemen.

De balans van temperatuur, vocht, ruimte en licht

Bijna alle zaden kiemen tussen de 16 en 21 graden.  Sommige iets warmer (zoals de tropische planten aubergine en hete pepers), sommige iets kouder (veldsla en tuinbonen).  En wat ik nu wil uitleggen is heel belangrijk.

Jaarlijks zijn er heel wat mensen die een pakje zaad nemen en supertrots hun tomatenzaadjes in februari zaaien in een potje en op een warme vensterbank.  Ze wachten tot het succes hun toelacht.  Het zaadje heeft vochtige aarde en een warme omgeving.  Super, kiemen maar.

De temperatuur van 23 graden op de vensterbank vertelt eigenlijk aan het plantje : "Het is lente, we zijn al een stuk in april en je mag aan het werk.  Plant je voort en het ga je goed." 

Op volle kracht wordt de zaadhuls naar boven geduwd en vormen zich de eerste blaadjes die zich helemaal klaar voelen voor hun eerste zonnebankbeurt.  Maar waar is de zon ?  De blaadjes vinden in februari in het beste geval een schrale laaghangende winterzon maar daar kunnen de blaadjes niet voldoende mee groeien.  Ondertussen onder aan de plant blijven de wortels al eens gek omhoog duwen tot de plant voeding krijgt van de blaadjes.  De wortels denken dat de lente er is en dat de zon steeds hoger staat er harder gaat schijnen.  De combinatie van grote groeikracht en weinig licht doet je planten strekken.  Hele dunne, lange steeltjes en kleine blaadjes.

Een verwarmde propagator met groeilampen kan je goed helpen.  In zo een toestel bepaal je zelf hoe vochtig (met de ventilatieschuivers), hoe warm (met de thermostaat) en hoeveel en welke kleur licht je geeft (met de groeilampen).  Een propagator is altijd handig ook al moet hij niet bijverwarmen, je kunt een omgeving creëren voor je zaden die ze goed doet groeien.

In deze artikels over voorzaaien vind je de basisprincipes van voorzaaien, alle maten van zaaibakjes en trays en 5 tips voor binnenhuis starten met je teelten.  Ik ga dus niet uitweiden over voorzaaien maar ik wil je nog enkele dingen vertellen specifiek over het kiemen van je moestuinzaden ...

Zaden die licht nodig hebben om te kiemen of lichtkiemers

Sommige moestuinzaden hebben licht nodig om te kiemen, vaak zijn dat de hele kleine zaadjes die uit uitgebloeide bloemen of via rottend fruit bloot op de grond komen te liggen.  Logisch dat dit lichtkiemers zijn.

In de moestuin zijn Slazaden gekende lichtkiemers, ook Rucolazaden en bonenkruid.  Deze zaden hoef je niet te bedekken met dekgrond.  Wat je wel doet is de de zaden gewoon aandrukken zodat ze rondom een beetje aarde voelen, zo spoelen ze ook minder snel weg.  Zorg dat de aarde ook gemiddeld vochtig is en dek je zaaibakje of tray af met een folie of zet ze in een propagator met deksel en de ventilatieschuivers dicht tot je de eerste kiemetjes ziet.  Hou je lichtkiemers ook weg van direct zonlicht (tenzij je in een propagator kweekt) en hou ook vogels uit de buurt, die zien je zaden wel zitten, letterlijk en figuurlijk.

Zaden die maar een klein laagje dekgrond nodig hebben

Zaden die slechts een dun laagje dekgrond nodig hebben (1 tot 2 mm) om te kiemen zijn : broccoli, spruitkool, spitskool, witte en rode kool, bloemkool, Chinese kool, mosterdsla, komkommers, aubergines, boerenkool, koolrabi, prei, meloenen, pepers en tomaten.

Zaden die graag voorgeweekt worden en iets dieper geplant worden

Zaden die graag wat dieper in de aarde zitten (2 tot 3 maal de grootte van het zaadjes) en ook baat hebben bij voorweken zijn : asperges, bonen, wortelen (ook al zijn het kleine zaadjes), maïs, okra, peterselie, erwten en pompoenen.  Week je kleinere zaden 12 uur voor, de grotere 24u.  Niet langer of ze kunnen rotten.

Tip : Een paar druppels azijn in je water werkt heel goed bij het voorweken.

Zaden die je kunt inkerven om kieming te stimuleren

moestuinzaden met een heel harde huls zullen sneller in actie schieten als je ze inkerft en laat weken voor je ze zaait.  Kerf je zaadjes licht in aan de andere kant van waar de kiem zit.  Inkerven gaan we doen bij bonen, meloenen en pompoenen.

Koudkiemde zaden - geen verwarming in de propagator voor deze soorten

Het klinkt logisch maar alle zaden die je al vroeg op het jaar kunt zaaien kiemen ook aan koudere temperaturen.  Ook variëteiten onderling kiemen op andere temperaturen.  De sla Meikonigin zal bijvoorbeeld kouder kiemen dan de Appia.  Koudkiemende zaden zijn onder andere : rucola, broccoli, spruitkool, rode en witte kool, savooikool, wortelen, bloemkolen Chinese kool, mosterdsla, tuinkers, boerenkool, koolrabi, prei, sla, raapstelen, uien, peterselie, erwten, Radijzen, spinazie en koolraap.

Deze zaden zullen al kiemen vanaf 10-12 °C of kouder.

Iets over perliet en vermiculiet

Bij mijn zaai- en stekgrond is steeds 1/3 perliet of vermiculiet.  Ook de toplaag kun je afstrooien met een dun laagje perliet of vermiculiet.  Op het hagelwitte perliet worden lichtstralen weerkaatst en daar varen je plantjes heel goed bij.  Veel mensen gebruiken wit zand om hun zaailingen af te strooien, persoonlijk vind ik perliet en vermiculiet veel beter.

Perliet is een vulkanisch gesteente dat verhit werd, vermiculiet is van minerale oorsprong en wordt ook op hoge temperatuur gevormd tot iets wat we tijdens het kiemen heel goed kunnen gebruiken.  Perliet en vermiculiet houden ook heel goed vocht vast in je grond.  Daarom gebruik ik het in mijn zaaigrond en ook als dekgrond, uitgezonderd bij lichtkiemers uiteraard.

Beide stoffen zorgen ook voor perfecte luchtigheid van je zaaigrond.  Zaden hebben naast warmte, vocht, licht ook lucht nodig om goed te kiemen.  Geen grote luchtzakken uiteraard maar gewoon luchtige grond.

Perliet en vermiculiet zijn Ph-neutraal.  Dat wil zeggen dat ze je zaadjes perfect kun werk laten doen.  Beide zijn ze ook pH corrigerend, te zure grond wordt minder zuur en te alkalische grond wordt iets zuurder.

Perliet bevat niets van voedingsstoffen, vermiculiet bevat kleine hoeveelheden kalium en magnesium en is daarom misschien wel mijn favoriet om te mixen in mijn zaai- en stekgrond.  Met perliet strooi ik dan eerder mijn zaadjes af omwille van zijn parelwitte kleur.  Maar je kunt ze dor elkaar gebruiken.

Tot slot - kortingscode

Omdat kiemen de eerste stap is van een heel groeiproces tot een volwassen plant met bloemen, bladeren vruchten of wortels die we kunnen eten, wou ik er toch een apart artikel over schrijven.

Lees ook zeker de andere artikels over voorzaaien die ik al eerder vermelde : de basisprincipes van voorzaaien, alle maten van zaaibakjes en trays en 5 tips voor binnenhuis starten met je teelten.

Vind je het leuk om via deze artikels, nieuwsbrieven of de filmpjes op Mijn YouTube-kanaal meer te leren over de moestuin, over weeg dan zeker om in onze webwinkel je moestuinspullen aan te kopen.  Met de kortingscode 'biomoestuin' ontvang je 5 euro korting bij je eerste aankoop.  Vanaf dan krijg je met de kortingscode 'moestuinspullen' 5 euro korting bij een aankoop van minimum 50 euro.

Heel veel succes, vreugde, voldoening en als het ook even kan heel veel lekker en gezond eten in de moestuin gewenst.

Groetjes Tom